PHẠM DUY VÀ LỜI CA LẮNG ĐỌNG: Nữ Ca, chương khúc xưng tụng con gái

Nữ Ca, chương khúc xưng tụng con gái

Trong Một Đời Nhìn Lại – Ngàn Lời Ca, Phạm Duy viết: “Nữ ca được soạn ra khi tôi bị lôi cuốn bởi những tờ báo dành riêng cho tuổi ô mai. Nhưng nó cũng được soạn ra để cho con gái yêu là Thái Hiền hát…”. Có thể nói, đây là chương khúc xưng tụng con gái với lứa tuổi tuyệt vời.

Như mọi người đều biết, con người, dù bất cứ ai cũng đều tự hỏi, mình là ai, mình từ đâu đến, sao như vậy mà không thể nào khác v.v… Và con gái mới lớn cũng vậy. Con gái nào không tự hỏi về bản thân? Những câu hỏi của con gái mới lớn là vô vàn thứ. Nào là, sao mình không là hoa lá để khoe sắc màu tươi thắm, cỏ cây hòa điệu thiên nhiên, gió mây để đem mưa cho ruộng vườn thơm nồng hương đất. Nào là, sao không là suối nhỏ cho trăng vàng soi bóng ngàn năm, sao không là sóng reo vui trong lòng biển mênh mông, và sao không là cánh bướm, chân chim, hương phấn dâng hiến sắc màu, tiếng hót, hương thơm cho đời. Và sao không là thời gian vĩnh cữu để hóa giải niềm đau, cho tình yêu có chỗ náu nương. Con gái mới lớn luôn tự hỏi sao mình không là tất cả:

Sao em sao em không là tất cả?

Nay đây, nay đây mai lại về xa

Sao em sao em không là tất cả?

Chung nhau, chung nhau một cuộc tình ta

Sao em sao em vẫn còn mơ mãi?

Sao em sao em vẫn còn chơi vơi?

Tay em phân vân se làn tóc rối

Tay đêm bâng khuâng nhớ mình, nhớ người!

(Tuổi Bâng Khuâng)

Ước mơ của con gái mới lớn có nhiều thứ lắm. Khi tuổi mười hai, mười ba, con gái ước được làm tiên nữ ban phép cho hoa nói tiếng người, ban phép cho người chắp cánh bay trong trời đất. Khi tuổi mười ba, mười bốn, con gái lại ước tâm hồn lãng mạn, hát xây mộng đẹp cho người, hát cõi đời yên vui. Còn khi tuổi mười bốn, mười lăm, con gái thích được đẹp như trăng rằm, có phấn son trang điểm, có áo mới, khăn xinh làm đẹp cho đời. Và khi tuổi mười lăm, mười sáu, con gái ước mơ:

Em ước mơ mơ gì, tuổi mười lăm, tuổi mười sáu?

Em ước mơ không nhiều, xin một điều yêu dấu

Không ước mơ xa xôi, ước mơ được nên người

Cô gái yêu nước Việt bước chân theo giống nòi.

Thật đẹp thay! Thật đẹp thay! Giấc mơ ngoan!

(Tuổi Mộng Mơ)

Còn gì đẹp bằng tuổi con gái tròn trăng, tuổi của nhiều ước mơ hy vọng, tuổi của thời chớm mộng hồng tươi. Còn gì thơ ngây đáng yêu khi đôi má con gái ửng hồng dù không có nắng, dù chẳng có lửa hồng soi. Còn gì dễ thương khi con gái mắt môi rạng ngời như ánh mặt trời.

Còn hương thơm gì hơn hương thơm con gái trắng trong như hoa chưa hé, nồng thắm thơm mát hương mạ chiều hè, thơm thơm hương bông lau, thơm nồng nàn như sầu riêng, thơm ấm như miếng trầu của bà, thơm hơi ấm tình cha nghĩa mẹ.

Còn gì phơi phới tâm hồn khi con gái có ước mơ bay bổng. Tâm hồn con gái bay vào trời trong, bay vào khoảng trời khoáng đạt. Và lòng con gái hát ca như bước chân vào huyền thoại:

Không ai ca vang ngoài kia trên phố

Không ai ca hát nơi này, phòng nhà

Nhưng trong tim em nhịp vui lia lía

Trong tai em réo muôn vàn lời ca

Chưa ai cho em một câu ân ái

Chưa ai đưa lối hoa mộng đường dài

Em chưa nghe thiên tình ca êm ái

Nhưng em đã bước chân vào huyền thoại.

Tuổi Hồng ơi ý ơi! Tuổi Hồng ơi ý ơi!

(Tuổi Hồng)

Những trẻ mới lớn, cũng như con gái mới lớn thường thích nghe kể chuyện ma. Mỗi đứa đều có con ma cho riêng mình khi nghe kể. Rõ là chúng thích nghe mà sợ. Nào là con ma hình thù quái gở, thân hình lem luốc, đen ngòm với tóc dài, áo quần tả tơi dơ dáy. Nào là con ma da trắng bệch, nhe đôi răng vàng khè. Với trẻ, có ma nào hiền đâu. Nên khi nghe kể, bọn trẻ đều ngồi sát vào nhau, lấy niềm tin để vượt qua nỗi sợ. Và với loài ma quỷ thì phải đánh thôi để chúng khỏi hại người.

Không chỉ có những con ma trong tưởng tượng mà còn có những con ma khác gắn với đời thường. Đó là những con ma men say sưa, chân nam đá chân chiêu, mắt đỏ ngầu, miệng lảm nhảm càm ràm, hoặc chửi la khắp chốn. Đó còn là ma cờ bạc, đầu râu xơ xác vì không ngủ ngày và cả thức trắng đêm sát phạt chuyện đỏ đen. Đó còn là những con ma túy đói thuốc xanh xao, đờ đẫn, hoặc phê thuốc mơ màng trong cõi mộng du. Với loài ma như thế thì phải đánh thôi để chúng khỏi hại người lương thiện.

Đó còn là những con ma gian ác, ma cô, ma giáo, mafia, ma khủng bố, ma đầu cơ v. v… gieo tai họa cho nhân loại. Với loài ma như thế thì phải đánh thôi để chúng khỏi hại người thiện lương.

Dù sợ ma khi nghe kể chuyện, dù đánh tan tành loài ma vô hình hoặc hữu hình, nhưng con trẻ có một loại ma dịu dàng đó là maman:

Đêm qua em gặp ma, nhưng em đánh cho ma tan tành

Ma vô hình, nhưng chúng mình phải giơ tay đánh

Đêm qua em bình an, ma đánh thức em ngay bên giường

Nhưng ma này, ma dịu dàng gọi là maman!

Hỡi bé! Hãy nên ngoan! Hãy nên ngoan! Hãy nên ngoan!

Đừng cho mẹ mắng! Phải ngoan!

Maman! Hỡi Maman! Hỡi Maman! Hỡi Maman!

Mẹ yêu, mẹ mến, mẹ thương!

(Tuổi Sợ Ma)

Một thời, tôi từng nghe: “Hôm nay em đi chùa Hương/ Hoa cỏ còn mờ hơi sương/ Cùng thầy me em vấn đầu soi gương/ Khăn nhỏ, đuôi gà cao/ Em đeo dải yếm đào/ Quần lãnh, áo the mới/ Tay em cầm chiếc nón quai thao/ Chân em đi đôi guốc cao cao” (Em Đi Chùa Hương – nhạc Trung Đức, phổ thơ Nguyễn Nhược Pháp). Cô con gái trong bài hát quả là điệu. Đã là con gái từ xưa đến nay đều vậy. Không điệu không là con gái. Ngoài ra con gái cũng thích nũng nịu, làm đẹp, làm duyên. Viết cho Thái Hiền hát khi cô vào tuổi dậy thì, Phạm Duy như hiểu rõ lòng con gái. Nào là con gái xin có chiếc áo dài lụa đẹp như mây hồng, trong nắng chiều nhẹ gót trên phố đón Xuân, để cho bao người nhìn theo khen dáng tiểu thư. Nào là con gái xin có mái tóc dài mượt mà xanh, phơi ngoài hiên nắng, đượm hương nồng, chập chờn gối mộng thần tiên. Và hơn hết là mong con gái có những chuyến xe an lành trong cuộc đời, bắt đầu từ khi em đến trường, rồi đến mai kia, còn lại biết bao kỷ niệm êm đềm đáng yêu:

Xin cho em còn một xe đạp

Xe xinh xinh, để em đi học

Từng vòng, từng vòng xe

Là vòng đời nhỏ bé

Đạp bằng bàn chân gót đỏ hoe

Cho em leo từng con dốc dài

Cho em xuôi về con dốc này

Rồi một ngày mai đây

Từng kỷ niệm êm ái

Chở về đầy trên chiếc xe này!

Xin cho em nhiều thêm chuyến xe êm đềm!

(Tuổi Ngọc)

Phạm Duy viết trong Cho tuổi ô mai: “Tôi càng đi vào nữ ca, tôi càng tìm ra những nữ tính như là vu vơ, ngu ngơ, ngù ngờ…”. Nữ tính ấy quả là đáng yêu bởi con gái nào chẳng vậy. Đã là con gái thì hay tủi thân, hay khóc, hay dỗi hờn vô cớ. Con gái cũng ương ngạnh lắm lắm, có lúc thì bĩu môi, nguýt lườm, có khi vùng vằng, lúc thì ngồi thừ, lúc thì co ro nằm, lúc thì dửng dưng, lúc thì náo nức bỗng chốc thoáng buồn, lúc thì nũng nịu, khi thì cáu gắt, lúc đùa vui nhí nhảnh, lúc buồn rầu cụ non, sống nhiệt cuồng, yêu ghét liên miên. Con gái dễ thương cái tuổi ngù ngờ, ơ hờ, ngu ngơ… Con gái tuổi ô mai còn đáng yêu khi lòng mở ra theo gió đi suốt bốn mùa. Đây còn là lứa tuổi thêu dệt mộng đẹp như hoa, tôn thờ tình yêu cao đẹp; là lứa tuổi khát khao dâng hiến tuổi thanh xuân cho lý tưởng thiêng liêng; là lứa tuổi hay ngơ ngẩn, vẽ vời bao chuyện tương lai… Đây cũng là lứa tuổi dại khờ, ngây thơ, mơ mộng. Và đẹp nhất của lứa tuổi này là tuổi của tình yêu thương, nhân ái; là lứa tuổi của lòng vị tha, của lòng xót thương, thật thà, độ lượng:

Tuổi là của tình thương,

Từ con rắn đến voi, đến hùm

Kể luôn tới loài giun, dù nó dữ hay là nó hiền

Có thiên thần, thì cũng có lũ ác quỷ ở bên đó

Thế nên tuổi dành ngu ngơ ở giữa

Tuổi là của vị tha,

Tuổi thương xót biết mấy cho vừa

Tuổi một ngày một xa

Thì hãy giữ cho tuổi không nhòa

Giữa nơi lọc lừa gian trá

Vẫn mang một niềm tha thứ

Sống trong rừng già, nhún bước nai tơ.

Dễ yêu thay cái tuổi thật thà!

Tuổi nhân từ, tuổi đương tơ độ lượng bao la!

(Tuổi Ngu Ngơ)

Khi nghe đoạn cuối của bài Tuổi Ngu Ngơ, ta như thấy tấm lòng của cô gái vừa mới lớn thật đẹp. Có khác chi tấm lòng của ông Bùi Giáng: “Xin yêu mãi yêu và yêu nhau mãi/ Trần gian ôi! Cánh bướm cánh chuồn chuồn/ Con kiến bé cùng hoa hoang cỏ dại/ Con vi trùng sâu bọ cũng yêu luôn” (Phụng Hiến).

Trong một bài khác, Phạm Duy xưng tụng cô bé trong tình yêu thương của gia đình, nhà trường, quê hương. Trước tiên xưng tụng cô bé trong tình yêu thương của gia đình. Nào được nép trong vòng tay thương yêu, âu yếm của mẹ, cô bé lớn lên theo dòng sữa thơm, với áo mới mẹ luôn may cho vừa tuổi lớn. Cô bé còn được lớn trong lời dạy dỗ của cha theo từng lời ca dao, câu hát. Cô bé cũng được lớn trong tình yêu thương của anh chị, ông bà cùng với biết bao niềm yêu thương bình dị qua đôi guốc xinh, đôi giày mới sắm, qua từng viên kẹo ngọt lịm tuổi thơ. Cô bé cũng được xưng tụng trong tình yêu học đường. Cô bé sống theo hoa phượng – hoa của tuổi học trò thắm tươi trên sân trường mỗi khi hè đến. Cô bé cũng được lớn lên trong tình yêu thương của thầy cô – những người tận tụy vì tương lai cho học trò. Cô bé cũng lớn lên theo từng cây bút ngọc ngà, theo từng quyển sách thơm trong câu chữ, theo từng cánh bướm ép trong vở với bao mơ ước trong lòng. Đặc biệt, cô bé được xưng tụng trong tình yêu quê hương yên bình có khói lam chiều trên đình làng, thôn xóm; có lúa thơm hương đầy gánh về nhà; có tiếng dân ca trong những đêm trăng thanh gió mát; có dòng sông dài êm trôi theo tiếng còi vào ca. Có tuổi nào đẹp như tuổi cô bé khi nước non thanh bình, quê hương đổi mới, được yên bình trong tâm hiền của Chúa, của Phật:

Tuổi thần tiên có quê hương hòa bình

Một làn khói lam bay ngang đầu đình

Tuổi thần tiên, lúa thơm tho đầy gánh

Tiếng ca dân mình, gạo trắng trăng thanh.

Tuổi thần tiên có con sông thật dài

Và nhà máy to kêu vang hồi còi

Tuổi thần tiên có quê hương đổi mới

Nước non thanh bình cho bé yên vui.

Mùa Xuân đến, lên chùa phát tâm nguyện

Nơi Phật đường, tuổi thêm thần tiên

Mùa Đông đến với đêm Chúa êm đềm

Giáng Sinh về, đẹp tuổi thần tiên.

(Tuổi Thần Tiên)

Tuổi con gái đẹp vô cùng khi lòng yêu thương đời thánh thiện. Nhìn mây trắng bay trên nền trời, ngoài khơi xa, lòng con gái bỗng dưng yêu đời quá đỗi, lòng con gái lại yêu quê hương đẹp ngời, rồi yêu bốn biển năm châu, yêu cuộc sống này từ hôm nay và mãi mãi. Rồi con gái bỗng dưng yêu người từ thôn quê im vắng, đến phố xá đông vui, yêu mến bao người, từ trẻ thơ đến cụ già, từ thầy cô đến bạn bè. Cô gái thấy lòng bỗng dưng vui nhiều vì được mẹ ba thương yêu, nuông chìu, được anh chị em yêu mến. Có gì vui hơn khi được mọi người yêu. Và cô gái như mơ màng trong tình yêu thương ngập tràn niềm vui khôn tả:

Bỗng dưng mơ màng! Bỗng dưng mơ màng!

Tình thương yêu đến ôi sao vội vàng

Tình yêu chất chứa ôi trong buồng tim

Bỗng dưng mơ màng! Bỗng dưng mơ màng!

Một con tim bé bao nhiêu là tình

Chỉ lo nó vỡ con tim đẹp xinh.

Nhưng em không sợ tim mình vỡ toang

Nhưng em không ngại tim mình vỡ toang

Em ca em hát, em vui rộn ràng

Là la la là la la là là…

(Tuổi Xuân)

Con gái lớn lên một chút thì con gái lại buồn vu vơ. Khi con gái buồn chỉ có trời mới biết vì sao buồn. Con gái buồn vô cớ lắm. Buồn cái kiểu “Hôm nay trời nhẹ lên cao/ Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn” (Xuân Diệu). Đó là nỗi buồn vô cớ. Còn khi con gái biết buồn, có lẽ là khi con gái chớm yêu. Khi biết yêu mới có những nỗi buồn thành thơ, thành nhạc, thành những kỷ niệm khó quên của thời con gái. Này là con gái buồn khi một sớm mai có mưa cuốn những áng mây kỷ niệm in hình bóng của ai trong vườn hoa tình yêu vừa chớm, khi khung cửa giong mắt nhìn chờ đợi ai kia. Con gái biết buồn khi trên sông tím màu hoàng hôn nhung nhớ, khi mộng ước hồng tươi hóa vàng úa bao nỗi nhớ nhung. Và khi chớm yêu, con gái nao nao buồn tưởng tượng mình là Công Chúa ngoan xinh ngủ trong rừng già có những chú nai hiền, đợi nụ hôn ngọt ngào của chàng Hoàng Tử trong giấc mộng ngọt lành. Con gái cũng buồn nhớ ngày xưa, lúc còn bé với hoa cài trên tóc, chơi những trò chơi con trẻ, nào nấu nướng, nhảy dây, nào trò chơi dí bắt… Và con gái buồn vì tình yêu tan vỡ:

Nhớ lúc vai kề vai, dìu nhau đi giữa hàng dương

Thấy bóng soi hồ trong, ngừng chân dưới gốc đồi thong

Nụ hôn lúc ban đầu Thần Tiên dẫn ta vào,

Ai ngờ… cuộc tình tan vỡ mau…

Buồn đã biết rồi từ thuở biết thương yêu

Tình sẽ lớn dần và buồn sẽ thêm nhiều

Mang những vết thương đi trong cõi đời dài

Ôi tuổi buồn ơi! Tuổi còn mãi theo ta hoài…

(Tuổi Biết Buồn, viết chung với Ngọc Chánh)

Khi con gái qua cái tuổi trăng rằm, qua cái tuổi 17, 18 thì con gái giã từ niềm vui, giã từ mái tóc nữ sinh, giã từ tuổi thơ trong trắng, giã từ niềm vui, nỗi buồn vô cớ, giã từ tuổi mộng, tuổi mơ, tuổi sợ ma, tuổi thần tiên một thuở để thành thiếu nữ đôi mươi:

Ngày em hai mươi tuổi

Tay níu chân cuộc đời

Cho ngừng lời giăng giối

Thời gian cũng đừng trôi.

Ngày em hai mươi tuổi

Mới chớm biết yêu người

Đã buồn vì duyên mới

Rồi đây sẽ nhạt phai.

(Ngày Em Hai Mươi Tuổi…)

Viết chương khúc Nữ ca, Phạm Duy “xưng tụng cái tuổi tuyệt vời” của con gái. Hy vọng rằng, qua chương khúc này, người yêu nhạc biết được tấm lòng yêu thương, quý mến của ông đối với con gái với lứa tuổi tuyêt vời. Xin cảm ơn ông đã để lại cho đời chương khúc như vậy.