Phạm Duy, Phạm Thiên Thư và Đạo Ca
10
bài đạo ca là sự đồng cảm, tương tri, tương ngộ giữa nhạc sĩ Phạm Duy và tu sĩ
Phạm Thiên Thư. Chỉ có tâm hồn “đồng thanh tương ứng, đồng khí tương cầu” mới
có sự ứng hiệp như vậy. Sự ứng hiệp ấy đã tạo nên 1 chương khúc đạo ca cho âm
nhạc Việt.
Trước hết, trong Pháp Thân (Đạo ca 1) là hình ảnh em và anh trong vô lượng kiếp. (Nếu)
Em là (làm) kiếp chim, kiếp lá, kiếp hoa, kiếp gió, kiếp ao, chữ biếc; (thì)
anh làm (là) cội băng mai, mưa tháng bảy, giọt sương sa, chim chích chòe, chim
bói cá, thiền sư buồn mong hóa thân làm mực. Để rồi, cả anh và em hẹn:
Mai sau chờ
nhau nhé, đầu thai vào kiếp hoa
Chốn mây mờ
phiêu bạt, chờ đợi… chim hót ca
A ha, ta tuy
hai mà một! A ha, ta tuy một mà hai!
A ha, ta tuy
hai mà một! A ha, ta tuy một mà hai!
Trong Đại
Nguyện (Đạo ca 2) là hình ảnh muôn loài tương thân tương, tương ái. Đó là “sương”
cùng “hoa” quấn quýt như hai kẻ yêu nhau:
Muôn loài như
sương rơi, xin làm hoa trắng đỡ
Hoa yêu sương
chẳng rời, hoa yêu sương tuyệt vời.
Đó cũng là:
Muôn
loài như hoa thắm, xin làm một ánh dương
Cây cỏ
mừng ánh nắng, tiếng chim hót dị thường…
Muôn loài như một cùng cất tiếng hát ca ước
nguyện lớn: Thương người như thương
thân!/ Thương người như thương mình!/ Thương người như thương thân!/ Thương người như thương
mình!/ Thương người như thương thân!
Đạo ca 3 có tên là Chàng Dũng Sĩ Và Con Ngựa Vàng (Ảo Hóa) như câu chuyện tình của
Chàng Dũng Sĩ tìm dấu người yêu:
Một chàng
dũng sĩ trên thớt ngựa vàng rong ruổi sa trường
Một chàng
dũng sĩ trên thớt ngựa vàng rong suốt thời gian
Một chàng
dũng sĩ đôi mắt u buồn như ánh trăng vàng
Lòng chàng
nung nấu một mối u sầu tìm dấu người yêu.
Chàng tìm khắp chốn, khắp cõi mà chẳng thấy
bóng người. Một hôm chàng cùng ngựa qua sông. Và rồi:
Ngựa vàng đã hóa thân, hóa thân là người
yêu muôn thuở
Ngựa vàng đã
hóa thân, hóa thân là người vẫn hằng mơ
Rồi chàng
dũng sĩ, đôi mắt sáng ngời như ánh mặt trời
Cùng người
yêu quý đi suốt cuộc đời, tình ái nở hoa
Viên thành đạo
ca cho đời ca hát!
Còn trong Quán Thế Âm (Hóa Thân / Đạo
ca 4) là câu chuyện về bà mẹ đi tìm con “trên đỉnh đồi lan trắng”, “trong động
hang lan vàng”, “bên bờ sông lam tím”, “trong thung lũng cỏ hoang”. Cả 4 mùa Mẹ
lang thang tìm con từ thời còn là thiếu phụ đến khi già tóc trắng. Rồi một hôm
Mẹ hóa thân:
Tim Mẹ thành
ra trùng dương, máu Mẹ thành sông thành nước
Ôi đời trầm
luân, Mẹ thương, chiếu ánh sáng từ quang
Bây giờ Mẹ đã
thành mơ, hơi Mẹ hoá thành hơi gió
Bốn mùa ngồi
nghe mọi nơi, tiếng Mẹ ru bồi hồi
Xưa là Mẹ đi
tìm con, tiếng Mẹ ru buồn khắp chốn
Bây giờ hiện
thân Mẹ chung, tiếng Mẹ hát ru dịu dàng.
Trong Một
Cành Mai (Đạo ca 5), thế giới hiện ra là một thế giới đầy nước mắt:
Em bé khóc
đòi cha, như mẹ khóc đòi con
Người chồng
khóc người vợ, người yêu khóc người yêu
Nước mắt vẫn
đầy vơi, sinh tử vẫn còn đây
Ðời này qua đời
nọ, tử sinh vẫn còn kia.
Quả là "Nước
mắt chúng sinh nhiều hơn nước biển" (Khế
Kinh). Nước mắt ấy là bởi sinh tử, hận thù, mê muội. Chỉ khi nào con người
nguyện dâng, tự nhìn lại chính mình trong kiếp nhân sinh thì “đau buồn sẽ đổi
thay”, “thoát khỏi nỗi tử sinh” như “Cành mai đã rụng rơi,
rơi rụng xuống cuộc đời/
Một cành mai rụng rời, làn hương vẫn chẳng
phai”. Hình ảnh cành mai như rực sáng, như ánh hào quang xua tan thế giới hận
thù đầy nước mắt, mê muội:
Người
không riêng của ai, nhân loại vẫn của người
Ðặt mình
trong dòng đời, tử sinh cũng là vui
Một cành mai,
mai mãi, mãi mãi
Một cành mai,
mai mãi, mãi mãi
Mãi mãi....
Còn Đạo ca 5 là sự đồng điệu giữa
những tâm hồn ngộ lẽ sinh tử ở đời, tôi lại nhớ và
thấy hình ảnh Mãn Giác Thiền Sư dặn đệ tử: “Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận/
Đình tiền tạc dạ nhất chi mai” (Đừng bảo
xuân tàn hoa rụng hết/ Đêm qua, sân trước một nhành mai, Ngô Tất Tố dịch).
Và trong Lời Ru, Bú Mớm, Nâng Niu
(Đạo ca 6) là lời của tình yêu thương vô bờ bến của Mẹ cho con “yêu tiếng dịu
dàng”, “ơn mãi tình nồng”, “mến Nhạc và Thơ”, “không oán thù người”... Tôi như
thấy trước mắt tôi là hình ảnh mẹ tôi, là hình ảnh của tỷ tỷ bà mẹ, là hình ảnh
Đức Mẹ Maria, là Quán Thế Âm bồ tát hóa thành Thượng Đế hát ru:
Con
ơi! Mẹ là Thượng Ðế, cho con tâm lý nguyên sơ
Câu ru
và dòng sữa quý, cho con nguyên lý diệu vời
Ru con
rằng: Ðời muôn lối, như mây kết hợp, rồi tan
Thân
con là Trời cao vói, tim con là cõi địa đàng
Ù ơ Mẹ ru con
biết:
Yêu thương như câu đầu
lòng
Nghìn
năm còn đây thắm thiết
Câu ru
mạch máu Ðông Phương.
Trong Qua Suối Mây Hồng (Vô Ngôn / Đạo ca 7) dựa trên truyền thuyết
Sơn Tinh, Thủy Tinh. Cuộc chiến giữa Thần Núi với Thủy Vương ở đây, chỉ là cuộc
chiến “thầm lặng”, “vô ngôn”. Và kết thúc trong “thầm lặng”, “vô ngôn”:
Một sớm,
hoa rụng nhài
Mỵ
Nương và Thần Núi
Làn suối mây
lưng trời
Đưa về nơi
mãi mãi
Còn lại siêu
hùng ca
Thiên Thư
không cần chữ
Sáo Thần
không cần lỗ
Vi vu trong
lòng người
Một khúc ca
giục người
Vượt muôn
trùng ảo huyễn
Về chốn không lụy phiền
Suối mây này
dẫn đến...
Giọt
Chuông Cam Lộ (Đạo ca 8) là tiếng chuông, là tiếng đại hồng chung “ngọt
lành, thơm mát” từng giọt, từng giọt xua tan bóng đêm, “đón đưa ánh trời”, đem
tỉnh thức cho nhân thế, đem hân hoan đến muôn loài, đem an bình đến nhân loại:
Tiếng chuông
lẫy lừng cho cội đá mừng
Xóm thôn tưng
bừng, chim chóc xôn xao
Tiếng chuông
lên núi, làm trái mật say
Xuống trên luống
cầy, cho đòng lúa trổ
Tiếng chuông
Cam Lộ cho biển trầm tư
Cho đời người
hết ưu tư...
Trong Giọt
Sương Cam Lộ, ta còn bắt gặp hình ảnh đẹp:
Một nụ mai nở giữa cơn gió rừng
Thiền Sư lững
thững xuống non, chống gậy
Lòng tay nắm
lấy tiết Ðông giá lạnh
Giọt mưa lóng
lánh, lắng trên gậy vàng
Gậy Thiền đưa
xuống không gian vô tận
Gậy Thiền đưa
xuống thế gian cõi thường
Thời gian mãi
mãi, tiếng chuông sáng ngời.
Hình ảnh ngời ngời mà ấm áp; mờ ảo mà gần
gũi; lồng lộng mà dịu dàng bởi “Thiền Sư xuống núi, cứu nguy cho đời/ Ngọt lành thơm mát, từng giọt chuông vang”.
Và khi nghe Chắp Tay Hoa (Quy Y / Đạo ca 9), tôi như thấy tôi, thấy
mọi người đang chắp tay nguyện cầu, tôn vinh giá trị vĩnh hằng của thế giới.
Tôi như thấy Phạm Duy, Phạm Thiên Thư, cùng tôi và anh em, bè bạn, cùng người
thân, cùng nhân loại chắp tay lạy Người, lạy Trời, lạy Đất, lạy Nước, lạy tất cả
cái thế giới huyền diệu này, bởi: Đâu
không là Phật? Đâu chẳng là Trời? Nghe để rồi thấy rằng muôn vật, muôn loài
như bông hoa cỏ, hạt bụi rơi, suối xuôi non, mây lên ngàn, hoặc sông, hoặc nguyệt…
cũng chỉ là ở tại tâm giữa trần ai luân hồi vọng tưởng. Và thấy rằng Chắp Tay Hoa là:
Chắp tay lạy Người, xin cho nụ cười
Chắp tay lạy Trời, cho đám mưa rơi
Chắp tay lạy Đất, cho mầm cây tươi
Chắp tay lạy Nước, cho mát cõi đời
Chắp tay lạy Người, chắp tay lạy Trời
Chắp tay lạy rồi, lạy mãi không thôi
Lạy mãi không thôi!
Lạy mãi không thôi!
Bài cuối của chương khúc đạo ca là Tâm Xuân (Tam Giáo Đồng Nguyên / Đạo ca 10). Nghe Đạo ca này, tôi liên tưởng
đến những dự ngôn về một thời kỳ đẹp đầy ơn phước của Tạo hóa - thời kỳ Thánh Đức,
thời kỳ Long Hoa Hội, thời kỳ Di Lặc hiển minh, thời kỳ Chúa tái lâm… Tôi chưa
thấy tương lai như dự ngôn của các tôn giáo, nhưng tôi tin rằng, chính Tam Giáo
(Phật, Nho, Lão) cũng như các tôn giáo khác đều cùng nguồn cội. Nguồn cội ấy là
Tâm Xuân của mỗi người trong thế giới
ta bà đầy biến động này. Chính Tâm Xuân
đem lại sự yên bình, an vui, độ lượng, bao dung, đạo hạnh dù lòng người luôn
nghĩ suy, trăn trở:
Mùa Xuân có
không? Hay là cõi Tâm?
Mùa Xuân có
không? Hay là cõi không?
Về nguồn về cội!
Về nguồn về cội!
Để rồi vươn tới,
với lòng mênh mông…
10 bài đạo ca là sự hiệp thông của Phạm
Thiên Thư, Phạm Duy cùng muôn vật, muôn loài; là sự hướng thiện đến Đại Ngã vô
cùng. Đó cũng là những gì trong con người Phạm Duy có chứa cái Siêu
ngã - siêu Tôi (The Superego)
muốn hòa cùng Đại Ngã. Thật là quý khi âm nhạc Việt có chương khúc như vậy.